Boy uzatma ameliyatı nedir? Boy kısalığı nedir? Boy neden kısa kalır? Boy kısalığı teşhisi nasıl konulur? Tedavi yöntemleri nelerdir? Ameliyatla boy ne kadar uzar? Boy uzatma ameliyatı kimler için uygundur? Boyun uzaması ne kadar sürer?
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, ülkenin boy ortalaması 167 cm. (erkekler: 172 cm, kadınlar: 161 cm) dir. Boy standartları toplumdan topluma değişkenlik gösterse de, boyu 150 cm’in altında olan kişilere konstitüsyonel (yapısal) boy kısalığı denilen cücelik teşhisi konulur. Genetik faktörler ya da çeşitli sağlık sorunları sebebiyle boy kısa kalabilir. Bu durumda boy uzatma ameliyatı denilen cerrahi işlem uygulanabilir.
Boy uzatma ameliyatı; standart değerin altındaki boy kısalığı durumunda fonksiyonel işlev sağlamak amacıyla yapılan, sağlık ya da estetik amaçlı gerçekleştirilen bir cerrahi işlemdir. Büyüme plakları kapanmış kişilerde, sağlık sorunlarını tedavi etmek veya estetik kaygıları gidermek için gövde haricinde, kol ve bacaklardaki kemiklerin uzatılmasıyla boyun uzaması sağlanan ortopedik bir müdahaledir.
Boy Kısalığı Neden Olur?
Boy kısalığı, çeşitli hastalıklardan kaynaklanabileceği için ciddiye alınması gereken önemli bir sağlık sorunudur. Boyun kısa kalmasına sebep olan faktörler mutlaka araştırılmalıdır. Boy kısalığı, anne ve babanın boy ölçümü ile kişinin büyüme hızı ve vücut oranlarına göre değerlendirilerek belirlenir.
Boyun kısa kalması, yapısal ya da ailevi olmak üzere farklı sebeplerle ortaya çıkabilir. Boy kısalığı, hem kol hem de bacak uzuvlarında olabilir. Her iki kol ya da her iki bacak arasında 2 cm’den az uzunluk farkının olması, estetik kaygılar dışında fonksiyonel işlevsizliklere sebep olmaz. Uzuvlarda boy kısalığı, genetik veya yapısal faktörlerden kaynaklanabilir.
- Genetik faktörler: Afrikalı pigmelerdeki gibi kalıtsal veya ailevi boy kısalığı gibi kalıtsal olmayan faktörler, boyun kısa kalmasına sebep olabilir.
- Nütrisyonel: Yetersiz ve düşük kalorili beslenme (hipokalorik), kronik iltihaplı (inflamatuar) bağırsak hastalığı, bağırsakta emilim bozukluğu (malabsorbsiyon), çinko eksikliği, çölyak hastalığı.
- Endokrin: Tiroid yetmezliği (hipotiroidizm), izole büyüme hormonu eksikliği, hipofiz yetmezliği (hipopituitarizm), kortizol fazlalığı, erken ergenlik (püberte).
- Kromozom anomalileri: Turner sendromu, Down sendromu.
- Karakterize hastalıklar: Russell-Silver sendromu, De Lange sendromu, Seckel sendromu, Dubowitz sendromu, Bloom sendromu, Johanson-Blizzard sendromu.
- Kemik gelişim bozuklukları: Cücelik (akondroplazi), kondrodistrofiler, çeşitli iskelet bozuklukları.
- Kemik iltihapları: Osteomiyelit (kemik iltihabı), romatoid artrit (eklem iltihabı) ve romatizmal hastalıklar kemikte şekil bozukluğuna, tahribata, kısalığa ve eğriliğe sebep olabilir.
- Doğuştan gelen kemik hastalıkları: Multipl egzositoz, Ollier hastalığı, nörofibromatozis.
- Metabolik: Mukopolisakkaridozlar (MPS), diğer depo hastalıkları.
- Kronik hastalıklar: Konjenital kalp hastalıkları, pulmoner (kistik fibrozis, astım bronşiale), kötü kontrollü diabetes mellitus (şeker hastalığı), kronik karaciğer ve renal hastalıklar, mental redartasyon veya doğum defektleri, spesifik sendromlar ve non-spesifik defektler.
- Kronik ilaç kullanımı: Glukokortikoidler (kortizon), yüksek doz östrojen kullanımı.
- Kaza sonucu: Kişinin yaşamış olduğu bir kaza sonucunda, kırılan kemik normal şekline getirilmeden (repozisyon) kaynadıysa ya da çoklu kırıklarda sağlıklı iyileşme olmadıysa uzuvlarda boy kısalığı olabilir. Çocukluk çağında büyüme kıkırdağını içine alan bölümlerde (epifizyoliz) meydana gelen kırıklar sonrasında da uzuvlarda kısalık ya da eğrilik ortaya çıkabilir.
- Diğer: Enflamatuar romatizmal hastalıklar, nörolojik ve psikososyal sebepler.
Boy Uzatma Ameliyatı İçin Teşhis Nasıl Konulur?
Boy uzatma ameliyatı için öncelikle kişiye boy kısalığı teşhisi konulması gerekir. Boy kısalığı tanısı için hasta öyküsü incelendikten sonra fiziksel muayene yapılarak laboratuvar değerlendirmeleri yapılır. Fiziksel inceleme aşamasında, hastanın kol ve bacakları sabit noktalar arasında mezura ile ölçülerek hem ayakta hem de yatarak hesaplamalar yapılır. Ayrıca özel boy röntgenleri ile milimetrik ölçümler gerçekleştirilir.
Laboratuvar ölçümlerinde; hastanın kemik yaşı, kronik hastalık analizine yönelik tam kan sayımı, tam idrar tahlili, karaciğer fonksiyon ölçümü, dışkı tetkiki, kandaki PH oranı, akciğer grafisi, alyuvar çökelme hızı (eritrosit sedimentasyon), üre, sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfor, tiroid hormonları, albumin, kromozom ve antikorlara dair analizler yapılabilir.
Boy Kısalığı Nasıl Tedavi Edilir? Tek Çözüm Ameliyat Mı?
Genetik, hormonal ve çevresel faktörlerden kaynaklanabilen boy kısalığı tedavisinde, cerrahi ve cerrahi olmayan teknikler uygulanabilir. Cerrahi dışı yöntemde, bacaklardaki 2 cm’den az olan boy farklılıkları için ayakkabı içine yükseltici tabanlık eklenebilir. Gelişme çağındaki bazı çocuklar için büyüme hormonu takviyesinden de yararlanılabilir.
2 cm’den fazla olan boy kısalığında cerrahi müdahale şarttır. Ortopedik bir işlem olan boy uzatma ameliyatı ile hastanın fonksiyonel işlevleri iyileştirilerek boy uzatılabilir. Çocuklarda uzuv boyunu eşitlemek için kısa taraf uzatılabilir veya nadiren uzun olan tarafın büyümesi yavaşlatılabilir.
Ameliyatla Boyum Ne Kadar Uzar?
Boy uzatma ameliyatı ile tek seansta 10 – 15 cm uzamak mümkündür. Her biri ayrı bir ameliyat gerektiren seanslarda, bacakların hem alt hem de üst bölgesinde uzatma gerçekleştirilebilir. Özellikle akondroplazi veya hipokondroplazi gibi durumlarda ortaya çıkan cücelik sendromuna sahip çocuklarda, 5 – 7 yaş aralığında birinci seans uzatma yapılmalıdır.
Klasik literatürde ameliyat başlangıç yaşı 7 olarak kabul edilse de, bazı durumlarda 2 – 3 yaşında da başlanabilir. Ameliyatın ilk seansında 10 – 15 cm, ikinci seansında 8 – 12 cm ve üçüncü seansında 8 – 10 cm arasında uzama sağlanabilir. Vücut uzuvlarının sağlıklı bir orana sahip olması için kol uzatma ameliyatı ise 14 – 16 yaş aralığında yapılarak 10 – 12 cm civarında uzama elde edilir. Kemikler 20 yaşından sonra sertleştiği için ilk seans 5 – 7 yaşında, ikinci seans 10 – 12 yaşında, üçüncü seans ise 14 - 16 yaşında yapılarak boy uzatma işlemi tamamlanır.
Boy uzatma ameliyatı, 18 yaşın üstündeki erişkinliklerde ve hastalık dışı estetik kaygılar sebebiyle de uygulanabilir. Yanlış kaynamış kırığı olanlarda, şeker hastalarında, sigara içenlerde veya kaza geçirmiş kişilerde boy kısalığı varsa, özel tekniklerle kemik düzeltilerek uzuv eşitlenmesi sağlanabilir. Kozmetik amaçlı uzatma için hastanın psikiyatrik değerlendirmeden geçmesi şarttır. Özel cihazlar ve teknikler yardımıyla günde çeyrek milim ile 1 milim arasında uzama sağlanır. Kısalık sebebi, yaş ve kemik yapısına göre toplamda 10 - 15 cm’lik uzama mümkündür. Kasların gelişimi için hastaların ameliyat sonrasında mutlaka fiziksel tedavi almaları gerekir.
Boyum Ne Kadar Sürede Uzar?
Boy uzatma ameliyatının ardından, istirahat (nekahat) dönemi olan 7 – 10 günlük sürenin bitimiyle boy uzatılmaya başlar. Bacaklarda günde 1 mm olmak üzere iki aylık bir sürede ortalama 5 cm uzama sağlanır. Boyun uzama süresi, kullanılan tekniğe göre 1 cm için 1.5 – 2 ay, 5 cm için 4 – 6 ay olarak değişkenlik gösterebilir.
İstenilen uzama miktarı sağlandığında, ikinci aşamada uzatma işlemi durdurularak uzayan kemiğin sertleşmesi ve güçlenmesi için ortalama 45 – 90 gün beklenir. Şekil bozukluğu olan el parmaklarının uzatılması günde çeyrek milim ile ilerler. Çocuklarda her 4 – 5 yılda bir uzatma ameliyatı gerçekleştirilerek en geç 20 yaşına kadar tüm seanslar tamamlanır.
